Wanneer krijgt een woord een hoofdletter?
De belangrijkste categorieën eigennamen zijn:
- persoonsnamen: Nynke van der Sluis, Patsy Van der Meeren, het echtpaar De Vries, Alexander de Grote, Jezus, Sinterklaas, Jan en alleman;
- aardrijkskundige namen (ook in afleidingen en samenstellingen): Gouda, Antwerps, Franse kaas, de Maas, de Sahara, het Verre Oosten, Zuidoost-Nederland, Centraal-Afrika;
- inwoners en volkeren: Antwerpenaar, Azteken, Française, Ieren, Jood, Sinti, Vlaming, Zeeuwen;
- talen: Berbers, Fries, Standaardnederlands, Limburgs, Vlaams, Indo-Europees;
- instituten, instellingen, bedrijven en andere organisaties: de Hoge Raad, de Tweede Kamer, Café De Posthoorn, Hema, Rijksoverheid, de Gereformeerde Kerk, Jehovah's Getuigen, VVD (maar: eBay);
- historische gebeurtenissen: de Tweede Wereldoorlog, de Russische Revolutie, de Kristallnacht;
- feestdagen: Hemelvaart, Pasen, Moederdag, Kerstmis, Nieuwjaar;
- titels van publicaties, zoals boeken, films, kranten, liedjes, wetten: de Bijbel, Oorlogswinter, De lift, Wet openbaarheid van bestuur;
- evenementen en prijzen: de Olympische Spelen, de Nobelprijs, een Oscar.
Kleine letter
Alle woorden die niet in bovenstaande categorieën vallen, krijgen geen hoofdletter volgens de officiële spelling. Veelvoorkomende twijfelgevallen zijn:
- dagen, maanden en (historische) periodes: zondag, oktober, ramadan, advent, middeleeuwen, oudheid, industriële revolutie;
- religieuze of levensbeschouwelijke overtuigingen: islam, jodendom, protestants, rooms-katholiek;
- (kunst)stromingen: romantiek, jugendstil, renaissance;
- functieaanduidingen, aanspreekvormen en titulatuur: burgemeester, koning, president, mevrouw, professor, dr.;
- omschrijvende woorden voor plaatsen, organisaties en organen: stadhuis, kerk, gemeente, ministerie, instituut, commissie;
- planten, dieren, etenswaren: geranium, elstar, chardonnay, apfelstrudel, roquefort;
- medicijnen en ziektes: alzheimer, aids, corona, covid, geelzucht, ibuprofen, paracetamol;
- de meeste afkortingen (die geen afkorting van een eigennaam zijn): cao, dvd, pabo, mkb, zzp'er, btw.
Oorspronkelijk eigennaam, toch geen hoofdletter
Soms verliest een eigennaam zijn specifieke verwijzing en krijgt hij een algemenere, breder toepasbare betekenis. Als een naam niet meer naar een uniek ding of unieke persoon of plek verwijst, dan wordt het een 'gewoon' woord (een soortnaam) en schrijf je het met een kleine letter. Dat geldt voor:
- woorden die niet meer direct verwijzen naar één specifieke persoon (eponiemen): casanova, nieuwsgierig aagje, alzheimer(patiënt), valentijn;
- merknamen die (ook) gewone woorden zijn geworden: aspirine, maggi, luxaflex, powerpoint, walkman;
- aardrijkskundige namen die gewone woorden zijn geworden (geoniemen): eldorado, mekka, bordeaux, cognac, roquefort, de (afhaal)chinees;
- werkwoorden afgeleid van namen: sonjabakkeren, googelen, netflixen, opzoomeren, tinderen, whatsappen;
- afleidingen van persoonsnamen op -iaans, -esk of -ist: mulischiaans, freudiaans, kafkaësk, fortuynesk, maoïst.
Hoofdletter aan het begin van een zin
In het algemeen krijgt het eerste woord van een zin altijd een hoofdletter. Dat geldt ook voor 'gewone' woorden, die je normaal gesproken met een kleine letter schrijft. Er komt geen hoofdletter na een dubbele punt of puntkomma.
Als de zin met een cijfer of een symbool begint, vervalt de beginhoofdletter: '75 mensen hebben zich aangemeld.' Als de zin met een apostrof begint (dus met een 'afgekapt' woord), krijgt het eerste volledige woord de hoofdletter: ''s Ochtends sta ik altijd vroeg op.'
Voor meer kwesties op het gebied van hoofdletters en kleine letters kun je deze overzichtspagina bekijken.
